Temperaturas medias e altas máis elevadas, diminución das precipitacións e dos días de choiva dunha forma máis acusada a partir de 2060, unha vexetación máis tensa con menor humidade provocarán nos futuro incendios máis grandes, rápidos e intensos, difíciles de apagar, con maior impacto no chan afectado e que supoñan unha maior ameaza para as zonas habitadas.

Este é o "dramático" panorama futuro que, segundo expertos en monte veciñal, traerá o cambio climático. A xornada sobre 'Montes veciñais: gobernación, cambio climático e incendios forestais', organizada pola colectivo Iniciativa Comunais en colaboración coa Mancomunidade de Montes de Pontevedra, reuniu na Casa de Montes de Marcón, en Pontevedra, a representantes de comunidades de montes, profesionais do ámbito forestal e investigadores.

Todos eles trataron de analizar "de que forma afecta o cambio climático e que estratexias tomar para tentar combater eses efectos", segundo explicou o presidente de Iniciativa Comunais, Carlos Morgade.

"O que sucedeu en Portugal", sinalou Morgade en alusión ao devastador incendio en Pedrógão Grande onde 64 persoas perderon a vida e máis de 250 resultaron feridas, "é a constatación do que viñan avisando os técnicos".

Neste sentido, apuntou a que as condicións ambientais extremas serán "cada vez menos raras e poden complicar moito as condicións para apagar incendios, pondo o perigo a vida das persoas".

En declaracións a Europa

Press, Carlos Morgade asegurou que o monte "pode dar moito de si" como motor de creación de emprego, polo que convén "mellorar a xestión e contar con máis apoio da Administración", un aspecto que cualificou de "irregular".

Ademais, avogou por "discriminar" entre monte de propiedade particular e monte veciñal ou comunal, argumentando que neste último "moitas comunidades están a facer limpezas, rozas e xestión" do mesmo.

INCENDIOS

O científico José Antonio Vega Hidalgo, vinculado á Sociedade Española de Ciencias Ambientais e ao Centro de Investigación Forestal de Lourizán, sinalou na súa intervención que aínda que no últimos cinco ou seis anos reduciuse o número de incendios, "non parece fácil" que se vaia a lograr este obxectivo.

Para iso, destacou a necesidade de apostar pola educación, o aumento da vixilancia e especialmente o rexeitamento social como "ferramenta básica" para actuar neste sentido.

A estas propostas engadiu o asociacionismo entre comunidades de montes e outros colectivos dedicados ao ámbito forestal, a implicación dos comuneiros na defensa do patrimonio e a "valorización do monte por parte da sociedade, non só da Administración".

Ante a perspectiva de que "o cambio climático esixirá unha nova selvicultura que reduza as posibilidades de que se produzan lumes de alta intensidade", Vega referiuse a a necesidade de mellorar a situación da vexetación combustible a través da mestura de especies arbóreas e a limitación das especies pirófilas, a diversificación de usos do monte e un maior investimento en investigación.

Entre as ferramentas desenvolvidas desde o ámbito científico, citou a guía 'Fotografa de combustibles forestais de Galicia e comportamento do lume asociado', elaborado por investigadores do Centro de Lourizán e a Universidade de Santiago para contribuír a "identificar situacións de perigo, predicir velocidades e lonxitude de lapa e axudar a deseñar estratexias de tratamento de materiais combustibles".

Foi elaborada a partir da análise dunhas 150 situacións que "tipifican unha gran variedade de condicións" nas que poden darse os incendios forestais.

Por último, José Antonio Vega alertou de que queda "moito que mellorar" na eficacia da extinción de incendios. Para iso, as súas claves son a formación e a especialización do persoal destinado a esta tarefa, acentuar a autoprotección, aproveitar a experiencia acumulada de anteriores incendios ao constatar que "hai un capital de información que se está perdendo", desenvolver modelos informáticos que axuden a prognosticar a evolución do lume e "priorizar onde é máis rendible intervir con tratamentos de prevención".

NEGOCIO

Entre os relatores nesta xornada, o presidente da Comunidade de Montes de Baroña (Porto do Son), Ovidio Queiruga, cualificou os incendios forestais como un "negocio" e, entre as maneiras de combatelo, apuntou "que os veciños tomen conciencia de que o monte é importante e pode ter moitos usos".

Así, esta organización puxo en marcha iniciativas relacionadas coa plantación de especies frondosas, piñeiros e só "algo" de eucalipto, aproveitamentos resineros, silvopastoreo e visitas guiadas ao patrimonio arqueolóxico da zona para darlle "outra vida" ao monte e que "a xente senta que é deles".

Pola súa banda, o presidente da Comunidade de Montes de Meira (Moaña), Javier Fernández, animou a "ver o monte como un potencial, un dos máis grandes a nivel europeo", precisou, no canto de telo "como un problema ou un gasto".

Tamén lamentou que a pesar de ter unha gran produción de madeira, esta é "de bajísima calidade", polo que "con esta forma de funcionar non imos a ningunha parte", avisou.

Neste sentido, resaltou a necesidade de "ter un bosque produtivo, pero ordenado" e que se rexa a través dun plan forestal "que funcione".

Tamén incidiu na importancia da produción madeireira porque "move diñeiro e postos de traballo" como fonte de ingresos "complementaria", aínda que procurando que sexa "madeira de primeira calidade, non de terceira, como ata agora".

Fernández coincidiu co seu homólogo de Baroña na importancia dos aproveitamentos gandeiros, argumentando que "se a Administración apostase" por esta actividade "onde sexa viable, evitaríanse moitos problemas, o chan gañaría en calidade e aforraríanse custos en extinción de incendios".

Ademais, criticou o incumprimento por parte dos concellos e ante a indiferenza da Xunta, da normativa en materia de separación das superficies arboredos con respecto ás casas illadas e os núcleos de poboación. "Todo o mundo ten dereito a denunciar se unha propiedade lindeira está en malas condicións", sinalou.

CUSTODIA

Pola singularidade deste proxecto, tamén participou na xornada o tesoureiro da Comunidade de Montes de Teis (Vigo), Alfonso Pazos, constituída hai 20 anos co obxectivo de "rexenerar e recuperar o monte autóctono".

Actualmente lograron eliminar a presenza da acacia na metade das 50 hectáreas que conforman a comunidade, non só a través do tratamento do terreo, primeiro con herbicidas e nos últimos tempos con métodos máis "ecolóxicos", senón tamén comprando terreos e chegando a acordos con propietarios de parcelas lindeiras para "limparlles as leiras e plantar castiñeiros" e outras especies frondosas, evitando así que os terreos descoidados e invadidos de especies foráneas prexudicasen o traballo de recuperación realizado.

Trátase dunha comunidade de montes integrada na Plataforma de Custodia do Territorio, unha entidade con 10 anos de experiencia que lles dá cobertura xurídica e asesoramento.

Alfonso Pazos mostrouse partidario de "eliminar a presenza de especies pirófilas, substituíndoas por frondosas que funcionan como devasas en caso de incendio" e que, a longo prazo, contribúen á "loita contra o cambio climático a través da rexeneración do monte con especies que favorecen ter un bosque de calidade".